جریان‌شناسی اخلاق
شماره۲
#آیت‌الله_تحریری
🔹مکتب دوم، مکتب «اخلاق فلسفی» است. این مکتب دیدگاه فلسفی را نسبت به انسان مطرح می‌کند؛ اینکه انسان چند قوه دارد و فضائل و رذائلش چیست و راه رسیدن به فضائل و زدودن رذائل چگونه است.
🔹این مکتب چون انسان را معرفی می‌کند و از روح و قوای انسان سخن می‌گوید، انسان‌شناسانه است.
🔹«طهارات الاعراق» اولین کتابی است که در مکتب اخلاق فلسفی نوشته شده است. پس از ابن مسکویه، مرحوم خواجه نصیر در اخلاق ناصری این کار را کرد و بعد هم غزالی، کیمیای سعادت را تدوین کرد.
🔹پس از آن برخی از بزرگان به نوعی سعی کردند همین روش را با روایات و آیات همراه کنند. جامع السعادات و معراج السعاده حاصل این تفکر است. این بزرگواران بر اساس بیان قوای متعدد و نحوه تعدیل قوای وجودی انسان این کتاب‌ها را تالیف کردند.
🔹روش سوم، روش اخلاق عرفانی است. این روش شاید سابقۀ چندانی نداشته باشد. بعضی از عالمان ما این روش را در تحلیل مسائل اخلاقی دنبال می‌کنند.
🔹در روش اخلاق عرفانی، مسائل اخلاقی تحلیل می‌شوند تا به نوعی به معرفت الهی برسیم؛ مثلاً صفات حمیده به نوعی با معرفت الهی و شناخت خداوند متعال مرتبط است و کسب صفات حمیده مقدمه‌ای می‌شود تا با ذی‌المقدمه همراه شویم؛ همان‌طور که صفات رذیله به نوعی ما را از معرفت خدای متعال دور می‌کند.
🔹حضرت امام(ره) این روش را عمدتاً در قسمتی از مسائل اخلاقی مطرح کردند. در کتاب چهل حدیث، همه مباحث اخلاقی نیست و قصد امام از نوشتن این کتاب، اخلاق نبوده بلکه قصدشان تبیین چهل حدیث بود؛ بعضی از این احادیث اخلاقی هستند و ایشان در تبیین مسائل اخلاقی، گاهی با دیدگاه عرفانی وارد شده‌اند.
